Definicja DZIADY: cykl utworów dramatycznych A. Mickiewicza, odwołujący się do białoruskiego obrzędu lud., poświęconego pamięci przodków. Tak zwany Dziady wileńsko-kowieńskie (cz. II, IV i niedokończona I) powstały w l. 1820-22 (cz. II i IV wyd. w 1823 r. w II t. Poezyj); tak zwany Dziady drezdeńskie powstały wiosną 1832 r. (wyd. jesienią 1832 r. w Paryżu w IV t. Poezyj). Cz. II, IV i III noszą podtytuł Poema, I - Widowisko. Są związane tytułem, nawiązaniem do obrzędu i osobą bohatera; każda część to odrębna całość. I cz. pozostała w formie kilku luźnych scen. Występujący w niej Gustaw i Dziewica nie znają się jeszcze - przeczuwają przyszłe uczucie. Dziewica wygłasza romant. sądy o duchowej wspólnocie wybrańców, przeciwstawia martwej realności bogate życie wewn. Pojawiają się także 2 chóry: młodzieńców i młodzieży - niechętne świętu Dziadów, widzące w nim ucieczkę od rzeczywistości. Wielu badaczy uważa, iż Mickiewicz sportretował w nich filomatów, z którymi toczył wówczas spór światopoglądowy. II część ma postać lud. obrzędu. Jego lit. kształt jest inny od rzeczywistego - jawnego, aczkolwiek niechętnie widzianego poprzez duchowieństwo. Czerpiąc inspiracje z folkloru, stworzył Mickiewicz romant. nastrojowe widowisko - umieścił akcję w cmentarnej kaplicy, gdzie o północy lud pod wodzą Guślarza odprawia sekretny obrzęd. Wybitne zastosowanie światła płomienia, rozbłyskującego z różnym natężeniem w ciemności, i brzmienia refrenu powtarzanego poprzez chór potęguje grozę sytuacji. Celem dramatu nie jest utrwalenie folkloru, ale powstanie określonego kodeksu moralnego i wizji człowieczeństwa, popartych autorytetem ludu. W II cz. Dz. być człowiekiem oznacza: zaznać wszystkiego, co ludzkie, nie krzywdzić innych. W tym dramacie o trójdzielnej kompozycji pojawiają się duchy przedstawione wedle istniejącymi konwencjami lit.: dzieci i pasterka - z sentymentalizmem, duch złego pana - z teatrem grozy. Kompozycję i konwencjonalny sposób prezentowania zjaw burzy tajemnicze Widmo pojawiające się na końcu - nie słucha zaklęć, milczy, otwiera niezrozumiały dla ludzi świat. Ta postać i bohater poprzedzającego II cz. Upiora - wiersza o duchu samobójcy, który co rok wraca na ziemię, aby przeżywać od nowa dramat nieszczęśliwej miłości, łączy cz. II z IV. Dz. cz. IV to monolog Gustawa (nie wiadomo: upiora czy żywego człowieka). 3 następne godziny: miłości, rozpaczy, przestrogi, ujawniają następne stadia przeżyć bohatera, tworzą jego portret psychol. Gustaw mówi chaotycznie, gwałtownie, próbuje zrozumieć swój dramat, wątpi w porządek świata, dręczy się sprzecznymi myślami i odczuciami. Nie przynosi mu ulgi zwycięstwo w światopoglądowym sporze z księdzem-racjonalistą. Dramat kończy się słowami Gustawa przypominającymi formuły moralne z II cz. Dz. - w ten sposób IV cz. wpisuje się w tok rozważań etycznych: cierpienie jest ceną za przełamanie ludzkiego losu, karą za niebiańską (najlepszą) miłość za życia. III cz. Dz. powstała po klęsce listopadowej, gdy pierwsza fala emigracji dotarła do Drezna. W realist.-hist. warstwie dramatu Mickiewicz powrócił do procesu filomatów z 1823 r. Podobnie jak inni autorzy dzieł lit. i hist., wydanych po klęsce stworzenia (na przykład J. Lelewel, Nowosilcow w Wilnie; M. Mochnacki, Stworzenie narodu polskiego w r. 1830-31), dowodził, iż zryw listopadowy był protestem przeciw prześladowaniom narodu pol. poprzez zaborcę. O takim celu Dz. mówi w liście do J. Lelewela: "To dziełko uważam za kontynuację wojny, którą teraz, gdy miecze złożone, dalej trzeba piórami prowadzić". Pojawiają się więc w dramacie autentyczne wydarzenia, miejsca (((na przykład cela bazyliańska, salon W. Krasińskiego) i osoby (filomaci - pod swoimi albo zmienionymi nazwiskami, P. Wysocki, W. Krasiński - Generał, A. Becu, ojczym Słowackiego - Lekarz, A. Bestużew - pisarz dekabrysta, N. Nowosilcow i in.). III cz. Dz. nie jest jednak dramatem hist.
- Słownik Dmochowski Franciszek Ksawery:
- Co znaczy dziennikarz, wydawca, autor rozpraw o XVIII-wiecznych pisarzach (między innymi o I. Krasickim). W 1778 r. wstąpił do zakonu pijarów. Był nauczycielem w szkołach pijarskich w Radomiu. Przeniesiony do dziady.
- Słownik Długosz Jan:
- Co znaczy najwybitniejszy dziejopis pol. średniowiecza; kanonik krakowski, sekretarz Z. Oleśnickiego (1431-55), skazany na banicję (1460) na skutek zatargu z królem Kazimierzem Jagiellończykiem. Ułaskawiony dziady.
- Słownik Do Trupa:
- Co znaczy Morsztyna pochodzący ze zbioru Lutnia (1661) mający formę monologu nieszczęśliwie zakochanego, który własne uwagi kieruje do zmarłego. W początkowej opisowo- -narracyjnej części podmiot lir. zestawia dziady.
- Słownik Drużbacka Elżbieta:
- Co znaczy ceniona poprzez współczesnych, nazywana Muzą sarmacką , polską Sapho . Przebywała na dworach Sieniawskich, Branickich, Sanguszków i Czartoryskich - tu zyskała pewną kulturę lit., poznała mitologię i dziady.
- Słownik Dlaczego Klasycy:
- Co znaczy z t. Napis (1969). Pytaniem zawartym w tytule autor odsyła czytelnika do tradycji kulturowej gr. i rzym., a podmiot lir. jest narratorem rejestrującym fakty dalekie i całkiem współcz. Trzy części dziady.
Co to jest Dziady w Słownik definicji D .
